امتناع و احکام آن

عقیده به ضروری بودن نظام موجودات عالم ازدیرباز برای اندیشمندان و فیلسوفان مساله ای مهم می نمود، اکنون نیز چنین است .پژوهش درباره اینکه آیا آنچه در نظام هستی پدید می آید و مرتبه ای از آن را می سازد، به حکم ضرورت و وجوب صورت می گیرد، یا اینکه ضرورتی در کار نیست و خلاف آن امتناع و محالی را نمی طلبد، یک رشته مسائل فلسفی دیگری را در پی آورد که در مبحث ویژه ای به نام " مبحث مواد سه گانه عقلی " در فلسفه سنتی جای گرفته اند . در همین باب است که از امتناع و احکام آن نیز سخن به میان می آید.ازنظر تاریخی، برخی مفاهیم جدید مربوط به نظریه موجهات در بستر شماری از مسائل کلامی و دخالتهای نابجای منطق و فلسفه در کلام پدید آمد. مفاهیم موجه وقتی بدون صلاحیت لازم در کلام به کار رفت ، مساله ساز شدند . یکی از این مسائل این بود که آیا اشیاء و امورممکن به دلیل اینکه متعلق قدرت الهی واقع می شوند، ممکنند یا به عکس به دلیل اینکه ممکنند در حوزه قدرت الهی قرار می گیرند؟ در پی این مساله، مساله امور محال هم مطرح شد . آیا امور محال به دلیل اینکه محالند متعلق علم باری واقع می شوند، یا به دلیل اینکه خدا آنها را انجام نمی دهد، محال به شمار می آیند؟ همچنین، آیا محالات محدود کننده قدرت خداوند نیستند؟ در فلسفه جدید، بویژه از زمان کانت به بعد (چون در فلسفه دکارت و کارتزینها هنوز بحثها، رنگ و بوی فلسفه سنتی را داشت .) نیز در فلسفه معاصر، بویژه از زمان فرگه تاکنون، بحث محال و احکام آن بخشی از مباحث معرفت شناسی، زبانشناسی فلسفی و فلسفه منطق را به خود اختصاص داده و این ناشی از گرایش فیلسوفان معاصر به تحلیل فلسفی به جای سیستم سازی فلسفی است . در تحلیل مساله محال به رابطه محال باتناقض ، معناداری محال، مصداق و وجود ذهنی محال، تحلیلی یا تالیفی بودن قضایای محال وشماری از احکام دیگر پرداخته می شود. دراین پژوهش ضمن بررسی متون فلسفی، از روش تحلیل منطقی - فلسفی استفاده شده است . برخی از نتایج به دست آمده عبارتند از : مصداق نداشتن امتناع، کلی و جزئی نبودن امتناع، معنادار بودن امتناع و تحلیلی و موجهه بودن قضایای ممتنع.